Đây hai gương Têrêsa lúc chôn vùi đời xuân trẻ của mình trong Tu viện kín tự xưng là linh hồn nhỏ bé mà bây giờ ai cũng biết tiếng vì đã thành đại thánh. Khi bạn trai yêu bằng nhục tình nhiều hơn lý trí mà khi ghen thì ghen vừa bằng tình cảm vừa bằng lý trí. Khi bạn phải chia tay với một người bạn yêu, bạn hay bị cám dỗ về điều răn thứ sáu của chân giáo.
Và trên trận thế trụy lạc nhiều không lãi như Nguyễn Công Trứ tưởng. Trong mấy chương sau tôi sẽ bàn rộng về vấn đề này. Không phải họ mang chứng bịnh bi quan cuộc đời của kẻ yếu thế hay tật chỉ trích của người ác tâm đâu.
Vì mang trong mình nguồn sinh lực dồi dào, nhất là bộ óc đang bồng bột phát triển được yểm trợ bởi lòng tham vô bờ bến về tương lai, bạn trai hay xây những chương trình, những chức vị trong lầu đài mộng bằng cách tôn thờ nhiều lý tưởng gởi trong những tiếng lớn của thời đại. Gia đình, quốc gia, nhân loại chờ đợi ở bạn nhiều. Bạn gái thì hướng nội nhiều ít không biết nhưng chắc chắn là hướng ngoại nhiều.
Sự khô lạt của bạn trai nói ra phần nào óc thành thực,tính ngay thẳng của họ. Nó bắt ấn những chỗ yếu của con người để bủa lưới tội lỗi. Những câu nhân vô thập toàn, chùa đất phật vàng họ dùng theo một quan niệm riêng để thúc đẩy sự chiếm hữu người yêu mà bất kể sự chọn đá thử vàng.
Nó làm cho tinh thần họ thấy bị hạ bệ, nhục nhã càng làm đau xót càng cuồng loạn nổi lên chống đối lại. Bạn làm giáo sư Pháp văn, bạn giảng Pascal. Xong, họ cũng kiếm chỗ yên để nghỉ ngơi hay làm việc.
Nhứt là tôi phải khéo xử với vô số bè bạn học sinh, hay sinh viên, vân vân. Bạn trai tự trọng lắm. Tôi quyết nếu không có những lý do cao thượng trên, và hàng rào nầy thì rất ít đàn ông coi bạn tình nào là trăm năm lắm.
Tự nhiên họ có xu hướng xử thế bằng với tất cả tính đơn giản của họ. Về tài năng nầy, bạn trai cách chung ăn đứt bạn gái. Trong hai giới nam nữ, danh ngôn nầy của nhà nho tôi tưởng được thể hiện ở nam giới hơn.
Mà cái gì mạnh thì thu hút, còn cái gì bị thu hút thì yếu. Ý thức niền thống khổ của con lúc banh da xẻ thịt đưa nó ra đời, mấy năm trường nhũ bộ và giáo dục. Tôi không nói thiện chí của họ đâu.
Ai mang trách vụ huấn luyện thiếu niên nên đề phòng điểm nầy. Chắc con không biết? Có lẽ con yêu mẹ lắm nhưng con yêu trong thinh lặng, còn mẹ yêu con yêu vừa trầm mặc vừa bao nhiêu lo lắng săn sóc nhất là khi con gần ra đời. Người bạn trai khi không có tâm hồn đạo đức, không có đầu óc cao thượng và thiếu tự chủ, coi sự thay đổi người yêu là việc như trở bàn tay.
Thành ra đời tình ái của họ tự nhiên chung thủy mà không hiểu rõ tâm lý ái tình của họ. Đó là tâm trạng của một bạn trai thường có quả tim tế nhị, trong sạch. tính hy sinh nầy thực đẹp.